Đêm khuya, khu thực vật.
Đến giờ này lũ trẻ hầu như đã lên giường hết, chuẩn bị nghe kể truyện trước giờ ngủ.
Trên con đường lát đá uốn lượn có bóng người thấp thoáng, ven đường trồng hàng cây long não và cây bụi, thấp hơn nữa thì trồng bạc hà và phong lữ. Gió đêm phảng phất, mùi cỏ cây tươi mát thoang thoảng.
Đèn đường rọi xuống những luồng sáng dịu dàng. Lão Lâm dẫn theo mười hai đứa trẻ con, an nhàn tản bộ trên con đường nhỏ xinh.
Ngoại trừ…
“Sư phụ, đêm nay không có trăng, đẹp chỗ nào ạ?” Lâm Triều Tịch ngó ngang ngó dọc mãi, cuối cùng vẫn lên tiếng hỏi.
“Đúng rồi, chẳng có trăng.”
“Cũng chẳng có sao luôn.”
“Tối quá đi à.”
Các bạn nhỏ lao nhao, người lớn đi đầu hàng xấu hổ dừng bước, bầu không khí yên tĩnh hài hòa bị phá vỡ trong nháy mắt.
Lão Lâm ho khan mấy tiếng: “Trong lòng có trăng thì đâu cũng là trăng, cảnh đẹp thế này…”
“Thôi sư phụ lại kể chuyện Toán học đi.” Hoa Quyển ngắt lời.
“Toán thì có gì mà kể…” Lòng nhiệt tình ngâm thơ của Lão Lâm lại bị đả kích: “Mấy đứa muốn nghe gì?”
“Đề ứng dụng!”
“Đúng thế đúng thế, tuần sau là kiểm tra rồi, thầy nói về đề ứng dụng đi, có bí quyết gì không ạ?”
Lão Lâm cười, xoa đầu đứa bé kia, vẫn không cam lòng mà nói: “Muốn học đề ứng dụng thế cơ à, tốt lắm, thế thì chúng ta nói về những con số đi?”
“Eo~” Các bạn nhỏ rền rĩ: “Cái đấy chán chết đi được.”
“Đúng thế đúng thế, nhất là số nguyên tố gì gì ấy, lại còn phân tích ra thừa số.” Cậu nhóc nào đó trong tổ 6 nói.
Nghe vậy, hai mắt Lão Lâm sáng lên: “Được đấy, nhóc biết nhiều phết đấy!” Ông quay đầu, gọi đứa bé ban nãy to mồm nhất: “Nói xem số nguyên tố là gì nào?”
“Một số tự nhiên lớn hơn 1, không thể chia hết cho số tự nhiên nào khác ngoài 1 và chính nó thì gọi là số nguyên tố.” Cậu bé đọc thuộc lòng, cực kì lưu loát.
Nhớ đến quang cảnh trước cửa gỗ dưới bầu trời sao ngày ấy, Lâm Triều Tịch không khỏi toát mồ hôi thay bạn nhỏ.
“Không tồi, thế số tự nhiên là gì?”
Một bạn nhỏ khác láu táu: “Là 123456789 và thật nhiều thật nhiều con số tròn đằng sau.”
Lão Lâm: “Thật nhiều là nhiều bao nhiêu?”
“Nhiều vô hạn!” Bạn nhỏ vung tay, đôi tay dang rộng như thể muốn bay vào trời đêm.
Phảng phất có một khoảng yên lặng ngắn ngủi, Lão Lâm đứng dưới đèn đường, côn trùng la đà bay trên đỉnh đầu, ông cười giòn giã, nếp nhăn lờ mờ bên khóe mắt như sáng lên.
Cũng trong khoảnh khắc ấy, Lâm Triều Tịch biết Lão Lâm thực sự rất vui, so với công việc ngày qua ngày ở công viên, ông thích ở bên bọn nhỏ hơn, cũng thích cảm giác lại một lần nữa tiếp xúc với Toán.
Lão Lâm cười một lúc mới thong thả mở miệng: “Vào lúc cuối thế kỉ 19, nhà Toán học người Ý Peano đưa ra năm định nghĩa cho số tự nhiên, để chú đọc cho mấy đứa nghe một chút, một…”
Một hai ba bốn năm, Lão Lâm ngầu lòi đọc xong năm định nghĩa, mọi đứa bé đều cho rằng mình đang nghe tiếng nước ngoài, chẳng ai hiểu gì.
Nhìn mấy gương mặt nhỏ ngơ ngác, Lão Lâm hỏi: “Biết số tự nhiên là gì chưa?”
“Chưa biết ạ!” Lũ nhóc nhịp nhàng lắc đầu.
“Bởi vì khoảng cách giữa việc đọc thuộc năm định nghĩa và hiểu rõ năm định nghĩa ấy, là hẳn một trời một vực.”
Đám nhóc ra sức gật đầu: “Cho nên học thuộc lòng là không cần thiết!”
Lão Lâm cười: “Ngược lại, trọng điểm của chú là hiểu càng sâu càng tốt. Cho nên bây giờ chúng ta phải đi tìm xem thế nào là số tự nhiên…”
Lão Lâm chỉ vào cái cây ven đường, bắt đầu giảng cho lũ trẻ thứ cơ bản nhất, số tự nhiên là gì.
***
Con đường trong công viên rất dài mà cũng rất ngắn. Cứ thong dong thả bước, khu nhà màu trắng dưới chân núi đã sừng sững trước mắt.
Lũ trẻ đứng giữa con đường, nhìn về kí túc xá phía xa, lại chẳng ai muốn phải bước tiếp.
“Về ngủ sớm đi thôi.” Lão Lâm phá vỡ im lặng, toan quay đi.
“Cháu vẫn chưa muốn ngủ!”
“Ban nãy vẫn chưa giảng xong, mai không có thời gian học nữa!”
“Sắp thi rồi, bài tập vẫn chưa làm, chú phải giảng bài cho bọn cháu đấy.”
Các học sinh lại bắt đầu xì xào, tiếng líu ríu của mười hai bạn nhỏ văng vẳng giữa đêm khuya.
Lão Lâm mặc kệ bọn họ, bảo đi là đi luôn.
Bỗng chẳng biết có ai to gan, nói: “Hay bọn cháu về chờ tuần tra phòng xong lại chạy ra?”
“Đúng rồi, đằng nào ngày mai cũng không phải học, các cô tuần phòng chỉ đến lần một không đến lần hai, lần trước cháu bị phát hiện là tại rơi đèn pin…”
Lâm Triều Tịch quay ngoắt lại, là Lục Chí Hạo đang nói, cô hít vào: “Lão Lục, làm thế nguy hiểm lắm.”
Lần trước bị thầy Trương bắt được, người bị mắng cũng là cậu còn gì.
Nhưng lũ nhóc chẳng để tâm quá nhiều, bàn bạc một chốc, nghĩ đến chương trình học quá gấp rút, lại nghĩ đến tiến độ học bây giờ, thực sự không thể học xong trước khi thi giữa kì được. Buổi tối lén chạy ra học là ý tưởng hay nhất rồi.
“Chú ơi, được không ạ?”
Chẳng biết ai hô lên, cũng chẳng biết ai khởi xướng, bóng Lão Lâm đứng cạnh chân núi dừng lại, nhanh chóng bị một đám học sinh vây quanh. Đứa túm áo đứa ôm tay, tóm lại là không cho đi.
Lâm Triều Tịch rời tầm mắt, phát hiện chỉ còn cô và Bùi Chi đứng yên tại chỗ. Bọn họ nhìn nhau, không hẹn mà cùng nở nụ cười.
***
“Chú chỉ nói thế này.” Lão Lâm ngồi xếp bằng trên chiếu: “Nếu bị bắt thì không được khai chú ra.”
Trong phòng có làn khói lờ mờ, không khí bảng lảng mùi nhang muỗi, đến khi tĩnh lặng sẽ nghe thấy tiếng côn trùng ri ri và tiếng ếch kêu bên ngoài.
Đêm đến, bọn họ vẫn lặng lẽ lẻn vào kí túc xá tạm thời của Lão Lâm.
Trụ sử Ốc Đảo chẳng có ưu thế gì, chỉ được cái có rất nhiều phòng, cho nên kí túc xá tạm thời như của Lão Lâm cũng được coi như trần đời hiếm thấy.
Phòng rất rộng nhưng không có nhiều bàn ghế, thế là các bé gái cần mẫn lau sàn nhà một lượt, bọn họ ngồi phệt xuống nền gạch luôn.
Còn Lão Lâm thì ngồi ngay cạnh nhang muỗi, trông như thể có tiên khí vờn quanh.
“Chú nhớ ban nãy mấy đứa đều không thích những đề liên quan đến Lý thuyết số?”
“Vầng, cháu thấy học những cái đó chẳng để làm gì!” Cậu nhóc học sinh nói, bắt đầu lật sách rào rào: “Ví dụ như bài này… Có ba mươi đồng 2 xu và tám đồng 5 xu. Trong phạm vi 5 hào có bốn mươi chín giá trị tiền khác nhau. Hỏi giá trị tiền nào không thể tạo thành từ 38 đồng xu trên?”
“Cũng đúng.” Lão Lâm cười: “Thế cái gì mới không chán nhỉ?”
“Cháu… cháu thấy đề ứng dụng khá là thú vị!”
Lão Lâm cười: “Chú thấy bài gà thỏ cùng chuồng cũng chán chết, chẳng nhẽ ngoài đời đi mua đồ ăn phải đếm số gà số thỏ thật?”
Bầy học sinh chưa từng thấy thầy giáo nào chê thứ mình dạy nhàm chán, chúng nghẹn cứng không nói thành lời.
“Chắc chắn sẽ có rất nhiều người nói với mấy đứa Toán học rất đẹp, ứng dụng rộng khắp trong cuộc sống của bọn họ. Nhưng mà thử cúi đầu nhìn xem, thấy gì nào, rõ ràng toàn những đề bài nhạt nhẽo.”
“Đúng thế đúng thế!” Bọn nhỏ nhao nhao đồng tình.
Lão Lâm: “Cho nên đừng tin lời người lớn, người lớn đang lừa mấy đứa thôi.”
Lâm Triều Tịch: “…”
“Vẫn câu cũ, hầu hết các nhà Toán học nghiên cứu Toán học là bởi vì…”
“Bọn họ đều nhàm chán~” Hoa Quyển phối hợp trả lời.
“Chính xác. Nhưng nếu không có nhiều người nhàm chán thế này, chắc chắn thế giới của chúng ta sẽ chẳng được như những gì chúng ta đang thấy.” Lão Lâm ngồi thẳng lưng, tinh thần dồi dào.
Ông nói: “Ban nãy mấy đứa nhắc đến số nguyên tố, những nghiên cứu về số nguyên tố đã xuất hiện từ hai nghìn năm trước hoặc thậm chí sớm hơn. Mấy đứa cũng từng làm khá nhiều dạng bài liên quan đến số nguyên tố, định nghĩa thuộc làu, nhưng đối với vấn đề số nguyên tố là gì, vì sao phải học nó, mấy đứa vẫn thấy rất mơ hồ, đúng không?”
“Đúng ạ đúng ạ.”
Lũ nhóc sắp biến thành diễn viên phụ họa cho Lão Lâm đ ến nơi rồi.
“Nhất quyết phải biết được nó có ý nghĩa gì thì mấy đứa mới không thấy nhàm chán hả?” Lão Lâm thần bí nói: “Thực ra chú có thể giảng đại khái cho mấy đứa hai yếu tố cần thiết để giải thích số nguyên tố, mấy đứa muốn nghe không?”
“Muốn ạ muốn ạ!”
“Primes are building blocks of all numbers.” Lão Lâm gật gù: “Đây là một trong số các cách nói.”
Đám nhóc ngẩng đầu nhìn ông, trông như mấy con cá vàng tí hon trợn mắt trừng trừng, mặt nghệt ra.
“Hả, chú nói gì cơ?” Cuối cùng cũng có đứa phản ứng lại.
“Chú nói tiếng Trung được không ạ?” Trần Thành Thành nhút nhát hỏi.
Lão Lâm: “Nhóc con, học giỏi ngoại ngữ quan trọng lắm đấy.”
Lâm Triều Tịch:…
Lão Lâm: “Nào, dịch đại khái thì câu đấy có nghĩa là: số nguyên tốt là yếu tố cơ bản cấu thành số tự nhiên. Lấy một ví dụ này, các nhà khoa học luôn tìm xem thứ gì cấu thành vật chất, là phần tử, nguyên tử, vậy thì nhỏ hơn nguyên tử sẽ là gì?”
“Là gì được ạ?”
Lão Lâm: “Chú cũng không biết, có một cách nói là ‘dây’.”
“Thế thì đối với số tự nhiên mà nói, số nguyên tố cũng giống như dây với vật chất ạ?” Có đứa bé rất nhanh nhạy.
“Bởi vì số nguyên tố chỉ chia hết cho 1 và chính nó, cho nên nó siêu quan trọng với số tự nhiên!” An Bối Bối cũng kêu lên.
“Cháu biết, blocks là gạch, câu ban nãy của chú ý là số nguyên tố là những viên gạch xây nên số tự nhiên.” Một nhóc khác góp lời.
Cái mồm toe toét của Lão Lâm càng ngoác ra: “Tiếng Anh tốt đấy bạn nhỏ!”
Từng đứa trẻ phát biểu quan điểm, tiếng nói cười rộn ràng vang lên trong căn phòng kí túc. Lão Lâm nghiêm túc lắng nghe, gật đầu khen ngợi trước mỗi câu trả lời của đám nhóc, không hề phê bình. Chỉ mỗi đề tài này mà bọn họ đã thảo luận gần nửa tiếng đồng hồ.
Bắt đầu từ những đề số nguyên tố dễ hiểu nhất, Lão Lâm cày sâu cuốc bẫm giảng giải đủ các dạng bài khác cho lũ trẻ, rồi mở rộng sự tương quan giữa số nguyên tố và Lý thuyết số. Dường như nhờ màn thảo luận vừa rồi mà thứ nhàm chán khô khan như Lý thuyết số bỗng trở nên quan trọng hẳn.
Chẳng biết bao lâu sau, đột nhiên có cậu nhóc nghĩ ra, hỏi: “Thế ý nghĩa thứ hai của số nguyên tố là gì ạ.”
Lão Lâm mỉm cười, như thể chờ bọn họ hỏi đến vấn đề này từ lâu lắm rồi: “Số nguyên tố ấy à, các nhà Toán học nhàm chán đã nghiên cứu hơn hai ngàn năm nay, mấy đứa có thể tưởng tượng suốt hai ngàn năm có mấy nhà Toán học nhàm chán thức khuya dậy sớm, tìm quy luật phân bố của số nguyên tố, tính xem có bao nhiêu số nguyên tố trong phạm vi nhất định…”
“Thế phải tính mất bao lâu ạ?”
“Chú cũng không biết, có lẽ là khoảng một đời người.” Lão Lâm cười: “Tóm lại, bọn họ liều mạng với mấy con số nhàm chán này đến cùng, suốt hai ngàn năm, các nhà Toán học vẫn luôn làm việc mà tưởng như chẳng có bất cứ tác dụng thực tiễn nào.”
Lũ trẻ im lặng, yên tĩnh nhìn Lão Lâm.
“Mấy đứa hỏi có ý nghĩa gì, chú nghĩ bọn họ cũng chẳng biết có ý nghĩa gì, bọn họ chỉ đơn giản là đang tìm chút thú vui.”
“Cùng cực cả đời, tìm chút thú vui.” Lão Lâm cười: “Đến tận hai ngàn năm sau, nhân loại bước vào thời đại thông tin hóa, số nguyên tố mới bắt đầu thể hiện chút tác dụng, nó được ứng dụng vào mật mã hóa khóa công khai, nó quyết định sự an toàn của tin tức.”
Lão Lâm nói đến đây thì ngừng lại. Đám nhóc lơ mơ gật đầu, cái hiểu cái không.
Lâm Triều Tịch nhìn gương mặt thấp thoáng nụ cười của bố, thực ra cô biết, Lão Lâm muốn nói – Không cần tìm hiểu nhiều ý nghĩa thế làm gì, chính việc nghiên cứu Toán học đã có ý nghĩa.
Nhưng ông không hề nói, có lẽ ông hi vọng lũ nhóc có thể tự trải nghiệm, tự ngộ ra.
Gieo một hạt giống nhỏ vào lòng bọn trẻ, có lẽ một ngày sẽ trở thành đại thụ che trời.
Có lẽ Lão Lâm hi vọng vậy đấy.
***
Buổi học hôm ấy kéo dài đến khuya, thậm chí có thể nói là đến tận sáng sớm.
Khi rón rén rời khỏi kí túc xá của Lão Lâm, lũ trẻ vẫn chẳng hề mệt mỏi chút nào. Cả đám lặng lẽ đi trong đêm đen, vui vẻ trò chuyện, nói về những chỗ chưa hiểu, nói về những thứ đã học hôm nay, nói về ngày mai sẽ đi đâu…
Lão Lâm đi cuối hàng, Lâm Triều Tịch đi bên cạnh ông.
Lâm Triều Tịch ngẩng đầu nhìn trời đêm, không khí ẩm ướt, có mùi thơm hoa cỏ, ừm… là mùi thơm tri thức. Cô cố so sánh cho thật nghệ.
“Nha đầu.” Bỗng nhiên, Lão Lâm gọi cô: “Ngày mai về nhà hả?” Lão Lâm hỏi.
Lâm Triều Tịch ngoái lại, ngay đơ nhìn Lão Lâm: “Chắc… chắc là không về…”
“Thế cũng được.” Lão Lâm lại hỏi Bùi Chi: “Cháu thì sao, tiểu tử?”
Bùi Chi nhìn ông, trả lời rất dứt khoát: “Cháu không về.”
“Được.” Lão Lâm cười: “Mai đưa mấy đứa đi dã ngoại.”
Lâm Triều Tịch thụ sủng nhược kinh, cật lực gật đầu. Cô sung sướng quay lại nhìn Bùi Chi, lại phát hiện bạn nhỏ Bùi Chi đang dùng ánh mắt suy tư nhìn cô.
Chừng như đang nói: Ngày mai cậu có thực sự đi được không?
Lâm Triều Tịch đột nhiên nhớ đến cuộc gọi kia, mẹ trưởng đã nói… Cuối tuần… Vợ chồng giáo sư Thẩm…
Lão Lâm hỏi xong, thong thả bắt tay sau lưng đi xa dần, làm bộ không có gì xảy ra.
Lâm Triều Tịch tê dại da đầu, chẳng may ngày mai vợ chồng giáo sư Thẩm đưa nhóc Lâm Ái Miên đến thăm cô thì sao đây?